Nhân là nguyên nhân, quả là kết quả.
Ví dụ: trồng cây, gieo hột giống là nhân, hột giống đâm chồi nảy nhánh, nhờ đất nước âm dương bổ trợ làm duyên, cây lớn lên sanh trái, trái tức là quả.
Trồng dưa đặng dưa, trồng đậu đặng đậu.
Biết trồng giống ngọt, hưởng trái ngọt; trồng giống chua hưởng trái chua; gieo giống nào gặt giống nấy. Đó là chơn lý công bình.
Làm lành gặp lành, làm dữ gặp dữ, tất cả nhân nghiệp lành dữ đều có quả báo phân minh như bóng theo hình, duy có một điều là thời tiết lãnh thọ quả báo đến sớm hay muộn.
Quả báo đại khái có ba loại:
1. Hiện báo: Quả báo nhãn tiền, tạo và thọ chỉ trong một đời. Ví dụ: trong đời hiện tại, làm lành có ngay báo lành, làm dữ có ngay báo dữ.
2. Sanh báo: Quả báo ở đời kế tiếp. Ví dụ: đời trước tạo nhân, đời này thọ quả. Hoặc đời này tạo nghiệp, đời sau thọ báo.
3. Hậu báo: Quả báo cách lâu đời mới thọ. Ví dụ: đời này tạo nhân, cách máy đời về sau mới thọ quả. Dẫu có trải qua trăm ngàn kiếp, nghiệp đã tạo vẫn không hề mất, đến khi gặp nhân duyên thì phải chịu ngay quả báo.
Có tạo nghiệp tất phải thọ báo. Có vay tất phải trả.
Trong vòng luân hồi sanh tử ở lục phàm, vay rồi trả, trả đủ lại vay, nhân bao biển quả, quả suốt nguồn nhân, trước sau đều tự mình, tự tác hoàn tự thọ, định nghiệp sử nhiên, vị tất than trách luống công.
Hiển nhiên đạo lý nhân quả cảm ứng thiên nhiên chí công là chơn lý tuyệt đối.
Vậy muốn tiến hóa đến chí thiện, thì làm người, nhất là người tu hành, có bổn phận phải nương theo Luật nhân quả và áp dụng triệt để chơn lý đó. Bất luận gặp quả nào, người tu hành cũng không cho lay chuyển chí nguyện, đắc thất đừng thay lòng, thạnh suy đừng đổi dạ, giàu sang không kiêu hãnh, bần tiện không thối tâm, hằng giữ đức tánh thiểu dục tri túc, chuyên cần cải thiện đời sống của mình, sanh hoạt phải thức thời, lập nghiệp phải tùy cơ, gặp quả vui vẫn không háo thắng mà hành động sai lầm, gặp quả khổ vẫn không nản chí mà làm việc mê muội. Điều ấy chứng tỏ người tu hành không nên sợ quả mà phải sợ nhân, lúc nào cũng cẩn thận về chỗ tạo nhân và luôn luôn lo tạo nhân lành.
Thiết tưởng trong thiên hạ có một nhân lành cao quý cực điểm, khả dĩ thành tựu viên mãn quả phước an lạc vĩnh cửu cho nhân sanh, đó là công phu tu hành chơn chánh.
Thiền sư Thích Từ Quang)
Diệu A Di Đà Phật _()_
