16. PHẨM HỶ ÁI
Pháp Cú 216
(216) Tham ái sinh ưu sầu,
Tham ái sinh sợ hãi,
Ai thoát khỏi tham ái,
Ắt hết mọi âu lo.
——————————–
(216) Khởi từ tham ái sinh ra
Sinh lo, sinh sợ khó mà tránh đi
Khi mà tham ái xa lìa
Chẳng còn lo sợ chút gì nữa đâu.
(Tâm Minh Ngô Tằng Giao chuyển dịch thơ)
Câu chuyện này được đức Phật nói đến khi Ngài ở Kỳ Viên, liên quan tới một người Bà-la-môn.
Một người Bà-la-môn tà kiến ngày đi dọn cỏ ruộng bên bờ sông. Ðức Phật nhận thấy ông ta có khả năng chứng quả, bèn đi đến chỗ ông làm ruộng. Bà-la-môn, mặc dù thấy Phật, không hề tỏ dấu cung kính, chỉ im lặng, Phật mở lời:
– Này Bà-la-môn! Ông đang làm gì thế?
– Tôi đang dọn đất, Cồ-đàm!
Phật không hỏi thêm, đi qua. Ngày hôm sau, ông đi cày. Phật cũng đến hỏi:
– Bà-la-môn, ông đang làm gì đấy?
– Tôi đang cày ruộng, Cồ-đàm!
Phật nghe xong, tiếp tục đi qua. Mỗi ngày, Ngài đều đến chỗ Bà-la-môn và hỏi như thế. Tùy mỗi lúc, Bà-la-môn trả lời:
– Tôi đang gieo mạ, tôi đang nhổ cỏ, tôi đang canh nước..
Phật cũng lại đi. Một ngày nọ, Bà-la-môn nói với Phật:
– Cồ-đàm, ông đã đến đây từ khi tôi mới dọn đất, khi nào lúa chín tôi sẽ chia cho ông. Tôi không muốn ăn một mình. Từ đây ông là bạn của tôi.
Thời gian trôi qua, lúa chín. Bà-la-môn tự nhủ: “Lúa đã chín, ngày mai ta đi kêu thợ gặt”. Và ông chuẩn bị gặt hái. Nhưng đêm đó một trận mưa bão khốc liệt nổi lên làm tan nát cả ruộng, cánh đồng trơ trụi như được gặt sạch. Tuy vậy, đức Phật đã dự biết trước vụ gặt không thành. Sáng sớm hôm sau, Bà-la-môn nhủ thầm: “Ta sẽ đi thăm ruộng”. Khi đến nơi thấy cánh đồng bị quét sạch, ông đau đớn nghĩ thầm: “Thầy Cồ-đàm đã đến thăm cánh đồng này từ khi ta mới dọn đất, ta có hứa sẽ chia lúa cho ông khi mùa gặt đến. Nhưng ước mong của ta không thành tựu”. Ông buồn quá nên không ăn uống gì và nằm dài trên giường.
Bấy giờ, đức Phật dừng chân trước cửa nhà ông. Nghe tin, ông bảo:
– Hãy mời ông bạn của ta vào nhà và mời ngồi!
Phật ngồi xong, hỏi:
– Người Bà-la-môn ở đâu?
– Thưa đang nằm trong phòng.
– Hãy mời ông ra.
Ông Bà-la-môn ra ngồi một bên. Phật hỏi:
– Có chuyện gì thế?
– Thưa Cồ-đàm, ông đã đến thăm tôi từ ngày tôi mới dỡ miếng ruộng, và tôi có hứa chia lúa cho ông. Nhưng hy vọng của tôi không thành, nên tôi buồn khổ, không còn muốn ăn uống gì.
– Nhưng này! Ông có biết nguyên nhân nào khiến ông buồn khổ không?
– Thưa, không. Nhưng Ngài biết.
Phật xác nhận:
– Ðúng thế! Này Bà-la-môn, khi nào có ước mong sẽ có sợ hãi và sầu khổ.
Ngài nói kệ:
(216) Tham ái sinh ưu sầu,
Tham ái sinh sợ hãi,
Ai thoát khỏi tham ái,
Ắt hết mọi âu lo.
(bài kết hợp từ Tích Truyện Pháp Cú (Thiền viện Viên Chiếu)
và Thi Kệ Pháp Cú Kinh (Tịnh Minh))
