Một ngày nọ, Đức Phật cùng với chúng đệ tử nghỉ ngơi dưới một gốc cây cổ thụ ngoài thành La Duyệt, có một vị Tỳ kheo vừa mới xuất gia tên là Kiến Chánh. Tỳ kheo này đang suy nghĩ một vấn đề: Đức Phật nói rằng con ngươi ta đều có kiếp trước của mình, thế nhưng con người tại sao đều không nhớ rõ?
Khi Kiến Chánh muốn hỏi Đức Phật, Đức Thế Tôn vốn đã biết trước mọi chuyện liền nói rằng:
“Này các đệ tử, chư vị hãy nhìn xem cái cây này, vốn dĩ chỉ là một hạt giống, giờ đây đã lớn thành một cây cổ thụ um tùm. Ban đầu khi còn là hạt giống, còn chưa có rễ, thân, lá và quả; dưới tác dụng nhân duyên của đất, nước, nắng, gió, hạt giống mới nảy mầm; mầm cây lại sinh ra thân cây, thân cây lại sinh ra lá, lá rồi lại sinh hoa, hoa lại kết thành quả. Qua nhiều biến đổi, tuy từ một hạt giống ban đầu nhưng nay đã không còn là hạt giống ấy nữa. Chư vị nói xem, những rễ, thân, hoa, quả này còn có thể biến trở lại thành hạt giống ban đầu hay không?”
Chúng đệ tử đều trả lời: “Thưa Đức Thế Tôn, không thể ạ!”.
Đức Phật nói với chúng đệ tử: “Chuyện sanh tử cũng là như vậy. Vô minh là căn nguyên, cũng tương tự như hạt giống của cái cây vậy, hạt giống tuy nhỏ nhưng lại có thể mọc thành cây cổ thụ. Vô minh sanh hành, hành sanh thức, thức sanh danh sắc, danh sắc sanh lục nhập (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý), lục nhập sanh xúc (cảm xúc), xúc sanh thọ (cảm thụ), thọ sanh tham ái, ái sanh chấp thủ, chấp thủ sanh hữu, hữu đi đến sanh, sanh đi đến già chết, hợp thành 12 nhân duyên. Đã có thân thể, chính là có già, chết.
Sau khi chết rồi, tâm thức thuận theo những việc làm thiện – ác lúc còn sống, đi đến kiếp sau, gặp được cha mẹ có duyên, lại nhận được hình thể, sanh khởi lục căn mới, nhiễm tập khí mới, nhận khổ lạc mới, thêm vào biến đổi của hoàn cảnh, đều đã không còn giống đời trước nữa, không thể trở về thân thể ban đầu nữa; giống như cây cổ thụ không thể biến trở lại thành hạt giống nữa vậy”.
Tỳ kheo Kiến Chánh rời khỏi chỗ ngồi, quỳ xuống hỏi Đức Phật rằng: “Con từ khi sinh ra cho đến nay, nhìn thấy không ít người qua đời. Ví như cha con, anh em, vợ chồng, bạn bè, kẻ thù ly biệt, hoặc là yêu nhau, ghét nhau, cớ sao không thấy tâm thức sau khi chết trở về hiển hiện trước mặt những người còn sống? Là cái gì đã khiến tâm thức có sự ngăn cách? Mong Thế Tôn lần lượt giải nói, để chúng con đoạn trừ nghi hoặc”.
Đức Phật nói: “Tâm thức không có hình tướng, nếu như bản thân làm việc lành, thì tâm thức sẽ theo nghiệp lành chuyển sinh, không thể trở về được. Tại sao vậy? Ví như đem quặng sắt luyện thành sắt, sau khi thành sắt thì đúc thành vật dụng, thử hỏi số vật dụng đó còn có thể phục hồi trở lại là quặng sắt hay không? Tâm thức rời khỏi thân thể cũng giống như quặng sắt đã được luyện thành sắt; Tâm thức nhận thân thể mới giống như đem sắt luyện thành vật dụng, hình thể ban đầu đã biến mất (thay đổi) rồi, không thể hồi phục trở lại thành tâm thức ban đầu nữa.
Đời này thọ trì ngũ giới, đời sau đắc được thân Người, có một cha mẹ khác, tâm thức bèn có 6 loại chướng ngại: một là ở trong cõi âm, không được trở về; hai là vào bên trong bào thai; ba là khi ra khỏi bào thai rồi quên đi ký ức trước đây; bốn là sau khi cất tiếng khóc chào đời mà quên mất tâm thức trước đây, từ đó sinh thành nhận thức mới; năm là sau khi sinh ra liền ham muốn thức ăn, quên mất tâm thức trước đây; sáu là dần dần lớn lên, tiếp nhận thói quen sự vật mới, quên đi tâm thức trước đây.
Ví như thương nhân chu du bốn phương các nước, nếu như trong tâm chỉ nghĩ đến một phương hướng, thì sẽ không nghĩ đến ba phương hướng còn lại. Tâm thức là vì sáu loại ngăn trở này, không thể khôi phục về hình trạng ban đầu, giống như hạt giống mọc thành cây, khoáng luyện thành sắt, vậy nên không thể trở về báo cáo với người ta. Lại ví như nhà làm gốm lấy lửa nung đất thành gốm, gốm không thể khôi phục thành đất nữa. Lại ví như một cái cây lớn, thợ mộc chặt nó xuống, điêu khắc thành các loại dụng cụ tinh xảo, nếu như có người tập hợp những dụng cụ này lại, muốn để chúng trở lại thành cái cây, điều này có làm được không?”
Chúng đệ tử trả lời: “Không làm được”.
Đức Phật nói:
“Tâm thức đối với những việc làm thiện – ác của một đời này, sau khi chết đi sẽ thuận theo nghiệp lực mà hoán chuyển thân thể mới. Những gì đã thấy đã làm đều không còn là thân thể trước đây nữa, không thể trở về trước mặt người ta. Giống như cái cây đã chặt xuống rồi, không thể tập hợp đồ gỗ khiến nó sống lại thành cái cây được.
Lại ví như thợ hóa chất nung cát đá thành nhiên liệu màu đỏ lại chuyển sang màu trắng, lại chuyển sang thể lỏng, nhiên liệu không thể biến trở lại thành cát đá được nữa.
Lại ví như nước được để trong cái bình hình tròn, hình dạng của nước cũng theo đó mà biến thành hình tròn; nếu là cái bình hình vuông, hình dạng của nước cũng hiện thành hình vuông.
Sanh tử cũng là như vậy. Tâm thức vốn không có hình thể cố định, thuận theo việc làm thiện – ác mà đi chuyển sanh vào thân thể tương ứng: có người thì trắng, có người thì đen, cao, lùn, có người thì khổ nhiều vui ít, có người thì vui nhiều khổ ít…, đều là thuận theo những thiện – ác đã làm; giống như hình thể của nước biến hóa theo cái bình vậy”.
——————————
Đức Phật nói tiếp: “Nếu như nghiệp lực mà một người nào đó tạo trong một đời là nghiệp súc sanh, đương nhiên sẽ phải thuận theo hình tướng của súc sanh, và người đó cũng không thể trở về trước mặt người khác được. Ví như ấu trùng ve, sống ở trong đất, không có tiếng kêu, không có lông cánh, nhưng nó hễ có được điều kiện sinh thành liền lột xác thành ve. Con ve này bèn bay lên cây, kêu không ngừng, thử hỏi có thể cho nó vào trong đất khiến nó trở lại thành ấu trùng ve được không?”
Chúng đệ tử trả lời: “Không thể ạ! Ấu trùng ve đã trải qua lột xác, rời khỏi chỗ tối tăm ra sống ở nơi sáng, thân hình đã biến khác, không lâu nữa sẽ chết, hoặc bị chim chóc mổ ăn, không thể phục hồi thành ấu trùng ve như trước được nữa!”
Đức Phật nói: “Sanh tử của con người cũng là đạo lý này. Mệnh hết thân chết, tâm thức đổi dời, tiếp nhận thân thể mới, chịu sự che đậy của sắc, thọ, tưởng, hành, thức. Thói quen nghe nhìn đều khác nhau, sống chết đổi thay, không được lâu dài, là các loại nhân nhân quả quả khác nhau. Giống như con ve trên cây không thể trở lại thành ấu trùng ve ban đầu vậy”.
———————-
Đức Phật hỏi các đệ tử: “Ví như một miếng thịt cắt ra, qua một thời gian dài không ăn, thì sẽ bốc mùi hôi thối sinh ra giòi bọ; bây giờ nó còn có thể trở lại thành miếng thịt tươi như ban đầu không?”
Chúng đệ tử trả lời: “Không thể ạ! Miếng thịt này đã bị hư nát, làm sao có thể phục hôi là miếng thịt tươi như ban đầu được nữa”.
Đức Phật nói: “Sanh tử cũng như vậy. Con người ở thế gian thuận theo ba nghiệp thân – khẩu – ý đã tạo, sau khi chết, tâm thức nếu đi về nẻo ác, hoặc đọa Địa ngục, hoặc đọa Ngạ quỷ, hoặc mang thân súc sanh. Lúc này, ý thức là khác vạn dặm so với con người, bởi vì nghiệp tội của họ giống như tấm lưới chụp lấy tâm thức vậy. Họ cũng không còn nhận thức được bản thân mình, vậy nên càng khó nhớ lại hết thảy cảnh ngộ lúc sinh tiền của mình. Giống như miếng thịt đã cắt ra rồi, không thể khôi phục trở lại thành miếng thịt tươi như ban đầu được nữa”.
———————-
Đức Phật nói với chúng đệ tử: “Lại ví như đêm không trăng, đem đồ vật có năm loại màu sắc khác nhau đặt trong chỗ tối, gọi hàng nghìn vạn người đến phân biệt. Trong đó có người nào có thể phân biệt được các màu xanh, vàng, đỏ, trắng hay không?”
Chúng đệ tử trả lời: “Dẫu có gọi nhiều người hơn nữa đến phân biệt, cũng đều khó nhìn thấy là vật gì, huống hồ là nhận biết màu sắc”.
Đức Phật nói: “Nếu như có người cầm một ngọn đuốc đến chiếu sáng thì sao?”
Chúng đệ tử trả lời: “Nếu thế thì sẽ khác, có ánh sáng rồi, con người liền có thể phân biệt 5 màu sắc ngay”.
Đức Phật nói: “Nếu như có một kẻ ngu đần, anh ta cứ ngược hướng với ánh sáng mà đi vào trong nơi tối tăm tịch mịch khó lường, hơn nữa còn đi rất xa rất xa, muốn nhìn ra năm loại màu sắc này, hỏi có thể được không?”
Chúng đệ tử trả lời: “Kẻ ngu đần ngược hướng ánh sáng mà đi vào chỗ tối tăm, vậy thì càng đi sâu vào sẽ càng tối, đương nhiên vĩnh viễn cũng nhìn không thấy năm loại màu sắc”.
Đức Phật nói với chúng đệ tử:
“Sống chết của con người cũng là như vậy. Hết thảy con người cũng như các loài vật bay lượn trên không, đi lại trên đất, đã nhận chịu số mệnh theo hình dạng bề ngoài, đều là từ sự u mê (vô minh) bởi các loại vọng tưởng mà nên. Nếu không hành thiện tu đạo, không tu thân dưỡng tính, không có được huệ nhãn, lại muốn biết được hướng đi sanh tử của tâm thức thì sẽ giống việc nhận biết năm loại màu sắc trong bóng tối vậy, chung quy vẫn là uổng công vô ích.
Nếu như làm theo lời dạy, kiên trì tuân thủ giới luật, tu hành đạo phẩm, thân giữ chánh niệm, chính là giống như đi theo người mang đuốc lửa, tự nhiên có thể nhìn được năm loại màu sắc. Nếu như nghe theo lời Phật dạy, y Chánh Pháp tu đạo, thì có thể thoát khỏi sanh tử, nhìn thấu nhân quả thiện – ác báo ứng. Chính là như đuốc lửa chiếu sáng, giúp ta nhìn rõ màu sắc vậy.
Con người ta nếu không tu thân dưỡng tính, làm trái điều răn, trôi theo dòng chảy thế tục, tà mệnh dưỡng thân, đoạn đứt Chánh Pháp, không tín không nghe, càng không chịu làm theo, chính là giống như kẻ ngu đần rời bỏ chỗ sáng đi về chỗ tối, đời đời bị che mờ, kiếp kiếp bị ô nhiễm, cuối cùng không thể nhìn rõ chân tướng của sanh tử luân hồi”.
Đức Phật lại nói với chúng đệ tử: “Con người một đời này mang theo thân Người, mắt thịt nhìn thấy những việc hiện tại, cha mẹ họ hàng thân quyến, v.v… rõ ràng minh bạch. Tuy vậy, không thể nhìn rõ được kiếp trước là từ đâu đến, khi kiếp này già chết sẽ đi về đâu, lại nhận thân hình mới cũng không thể nhận biết được chuyện của kiếp này. Tại sao vậy? Một sống một chết, tâm thức chuyển dời, mười hai nhân duyên, vô minh không rõ tấm thân này, mơ mơ màng màng, hễ chuyển sanh thì không còn nhận biết gì nữa.
Giống như sợi tơ trắng được nấu luyện, nhuộm thành các màu xanh, vàng, đỏ, đen, khó có thể trở về màu trắng tinh của ban đầu nữa. Thay đổi giữa sống và chết cũng như sợi tơ trắng biến đổi màu sắc vậy. Trong một đời này, tâm niệm muôn mối; thưởng thiện phạt ác, tùy theo các nghiệp; thân cũ đã diệt mất, thân mới cũng chẳng được lâu; quy luật của sanh tử luân hồi đương nhiên là vì cuồng vọng và mê muội (vô minh) mà thành.
Nếu như con người muốn biết hết thảy nguồn gốc của nhân quả khổ nghiệp thì cần phải tu học phẩm đức cao thượng, hành vi thanh tịnh để giác ngộ Đạo Bồ Đề (Phật đạo). Có như vậy thì con người tự nhiên sẽ ngộ thấu hết thảy những gì trước đây, giống như người ta tỉnh dậy sau một giấc ngủ li bì”.
——————————
Đức Phật giảng:
“Tâm thức tùy theo hai nghiệp thiện – ác của người, theo thiện thì trở nên thiện, theo ác thì trở nên ác, từ đó mà biến hóa ra muôn vạn hình trạng. Giống như lửa, từ sự bùng cháy của củi mới sinh ra hình trạng của ngọn lửa, nếu như làm ướt hoặc dời củi đi, ngọn lửa cũng sẽ biến mất. Chưa chứng đắc được Đạo quả Bồ Đề thì tất phải trầm luân trong biển khổ sanh tử.
Giống như tấm gương bám đầy bụi bặm, cầm lên soi thử thì không thấy được gì cả. Tâm thức cũng vậy, hễ bị bụi bẩn bám đầy, tạo thành trầm luân trong cõi sanh tử, chịu nhận những thứ phù phiếm, họa phúc đan xen…, giống như tấm gương bám dày bụi bẩn kia vậy.
Lại ví như nước bùn dơ dáy, tuy rằng cá bơi trong đó, con người lại khó mà nhìn thấy được. Sanh tử rối rắm đan xen, những suy nghĩ và buồn lo đã che mất trí huệ của con người, rồi bị ngăn cách mê mờ trong bào thai, hễ chuyển sanh liền quên hết; cũng giống như cá bơi trong nước bùn không phân biệt ra được.
Ví như trong đêm tối, nhắm mắt lại đi về phía trước thì cái gì cũng không nhìn thấy. Con người mê mờ giữa sống và chết, chịu sự ràng buộc bởi tai ương họa phúc, hoặc vui hoặc buồn…, không còn nhận biết được đời trước; chính là giống như nhắm mắt đi đường trong đêm tối vậy!”
———————-
Đức Phật giảng tiếp:
“Nay Ta đã là Phật, Phật nhãn thanh tịnh, hết thảy chúng sanh và hết thảy thảy sanh tử luân hồi trong Tam giới, Phật đều thấu biết cả. Ví như thủy tinh hay lưu ly, dùng sợi dây tơ màu xỏ xuyên qua, xanh vàng đỏ trắng, hiển rõ ràng ngay trước mắt; Phật thấy sanh tử cũng giống như sợi dây xuyên qua trân châu này, hết sức rõ ràng minh bạch. Ví như nước hồ trong veo thấy rõ được đến đáy, cũng nhìn thấy rõ những con cá bơi trong đó; Phật nhìn sanh tử cũng giống như nhìn những con cá trong dòng nước trong vắt kia, không bị gì che chắn. Ví như chiếc cầu lớn, người qua kẻ lại không ngừng; Phật giống như người đứng xem bên cạnh, nhìn được rất rõ ràng. Ý nghĩ của cao xa, biết rõ ngọn nguồn của sanh tử trầm luân, giống như từ trên cao nhìn xuống những thôn xóm và con người dưới núi, có thể nhìn thấu rõ mồn một.
Khi các con làm theo lời chỉ dạy của Ta, cũng có thể biết được hết thảy mọi chuyện sanh tử của hàng nghìn ức kiếp trước. Vậy làm thế nào đây? Khi tu hành ba mươi bảy đạo phẩm, đoạn trừ hết thảy ô nhiễm trong tâm thức, tận trừ tam độc tham sân si, phá tan hết thảy mọi nghi ngờ, thì sẽ đắc được trí huệ đồng dạng như Phật Đà, sẽ thấu biết được mọi chuyện trong quá khứ và tương lai; giống như tấm gương đã được lau chùi sạch sẽ, tất cả hình ảnh trong đó đều hiện ra hết sức rõ ràng.
Hết thảy thiện – ác mà người đời đã làm, sau khi chết đi, cũng đều sẽ có báo ứng qua lại tương xứng. Chỉ là con người không đắc được Pháp nhãn thanh tịnh nên không thấy không hay, không biết được đầu đuôi ngọn nguồn.
Bởi chịu đủ các loại chướng ngại, chỉ dựa vào mắt thịt, nhìn không thấy được căn nguyên báo ứng qua lại nên mới dám nói xằng bậy rằng không có nhân quả ba đời. Người chưa đắc Đạo, thường làm những chuyện ô uế, bị ngu si che mờ, trầm luân trong cõi sanh tử, nhận được thân hình mới, mắt thịt cũng không hay biết. Rời khỏi thân xác cũ thì liền bị trói buộc bởi thân thể mới, bị bốn nỗi đau sanh – lão – bệnh – tử quấy nhiễu, cuối cùng không biết được rằng tâm thức phải thuận theo nghiệp báo thiện – ác đã làm lúc còn sống.
Con người kiếp này hoặc là hưởng phước, hoặc là chịu tội, hoặc là mến nhau, hoặc là ghét nhau, những thứ này chính là nghiệm chứng báo ứng của những việc làm thiện – ác ở đời trước. Bởi vì không có được Pháp nhãn thanh tịnh, vậy nên không thấy không hay. Nếu như không có ý nguyện tu hành đạo hạnh mà lại muốn biết được những chuyện trong đời trước, muốn biết được nghiệp quả báo ứng, cũng giống như người không có tay mà lại muốn viết chữ, không có mắt mà muốn nhìn rõ đồ vật, đương nhiên là điều không thể.
Vậy nên Phật Đà xuất thế, tuyên truyền Chánh Pháp cứu độ chúng sanh thoát khỏi trầm mê. Nếu muốn liễu thoát tử sanh thì cần phải tuân theo ba mươi bảy đạo phẩm mà Phật chỉ dạy, tịnh hóa thân tâm, chứng nhập Tam-muội thiền định.
———————-
Tâm thức chỉ có tên gọi mà không có hình thể, thuận theo việc làm thiện – ác, dựa vào tứ đại đất, nước, lửa, gió làm hình thể. Lúc mới được sinh ra, thân thể hãy còn nhỏ, chức năng của lục căn chưa đầy đủ, kiến thức cũng ít, những gì biết được cũng không nhiều. Thuận theo tuổi tác tăng trưởng, chức năng của lục căn dần dần đầy đủ, tâm thức cũng thuận theo các loại tham ái dục vọng được dưỡng thành, ngày càng mạnh mẽ. Đến khi về già, tấm thân cũng dần dần mục nát, tâm thức cũng đã không còn rõ ràng được nữa, lục căn cũng dần dần suy kiệt.
Người ta trong suốt một đời, trải qua vô số biến đổi vô thường, không thể nhớ lại những chuyện của quá khứ, lúc về già cũng không nhớ được chuyện lúc còn trẻ, huống hồ là nhớ lại những chuyện của đời trước? Bởi vô minh nghiệp chướng ngăn cách, trói buộc trong thai mẹ, nếu như không ngộ Đạo, bị ngu si nghi hoặc ô nhiễm, muốn biết chỗ đến và đi của tâm thức, là điều không thể nào. Con người nếu như không có Đạo hạnh, mà lại muốn biết được chuyện trong số mệnh, thì cũng giống như xỏ kim trong đêm tối, trong nước mà cầu được lửa, cuối cùng chỉ uổng công mà thôi.
Vậy nên, mọi người cần phải chuyên tâm tuân thủ Giới luật, nương theo Chánh Pháp tu hành, đến khi đắc được Pháp nhãn thanh tịnh đoạn trừ cõi mê, liễu sanh thoát tử thì hết thảy chỗ nghi hoặc ắt tự giải khai được”.
Đức Phật nói đến đây, tỳ kheo Kiến Chánh cùng năm trăm vị tỳ kheo và cư sỹ đều đắc được quả vị sơ đẳng, chư Bồ Tát đắc được Bất Khuynh Hồi Tam Muội. Mọi người đứng dậy lạy Phật ba lạy, đầu chạm sát mặt đất; lạy tạ xong, liền cùng với Đức Phật trở về Tinh Xá.
(sưu tầm)
——————————-
Xem thêm: Pháp ngữ
