290. Nếu bỏ hạnh phúc nhỏ,
Ðể được hạnh phúc to,
Bậc trí chẳng đắn đo,
Bỏ ngay hạnh phúc nhỏ.
Nếu bỏ vui nhỏ mà được hưởng vui lớn, kẻ trí sẽ làm như thế.
291. Mình mưu cầu hạnh phúc,
Lại gây khổ cho người,
Thế là chuốc hận thù,
Không sao trừ hết hận.
Gieo khổ cho người để cầu vui cho mình, thì sẽ bị lòng sân hận buộc ràng, không sao thoát khỏi nỗi oán ghét.
292. Việc đáng làm không làm,
Việc không đáng lại làm,
Kẻ phóng dật ngạo mạn,
Lậu hoặc dần dần lan.
Việc đáng làm không làm, việc không đáng làm lại làm, những người phóng túng ngạo mạn, thì lậu tập mãi tăng thêm.
293. Người tinh chuyên cần mẫn,
Tu tập pháp Niệm thân,
Không làm việc không đáng,
Thực hành pháp Chánh cần,
Tâm thường niệm tỉnh giác,
Lậu hoặc tiêu tan dần.
Thường quan sát tự thân, không làm việc không đáng, việc đáng gắng chuyên làm, thì lậu tập dần tiêu tan.
294. Giết cả mẹ lẫn cha,
Hạ hai vua Ðế lỵ,
Diệt quê hương quốc sĩ,
Phạm Thiên đạt vô ưu.
(*) Hãy diệt mẹ (ái dục) và cha (kiêu căng), diệt hai vua dòng Sát đế lợi (2*), diệt Vương quốc (3*) luôn cả quần thần (4*) mà hướng về Bà la môn vô ưu (5*).
———————————-
(*): Hai bài này đều mượn ví dụ để cắt nghĩa.
(2*): Dụ thường kiến (Sassataditti) và đoạn kiến (Ucc-hedaditthi).
(3*): Chỉ 12 xứ (dvrdasatana) mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý, sắc, thinh, hương, vị, xúc, pháp.
(4*): Chỉ sự dục lạc (nadirago).
(5*): Chỉ quả vị lậu tận A la hán.
295. Giết cả mẹ lẫn cha,
Hạ hai vua Phạm chí,
Diệt luân tướng tài trí,
Phạm Thiên đạt vô ưu.
Hãy diệt mẹ (ái dục) và cha (kiêu căng), diệt hai vua dòng Bà la môn, diệt luôn hổ tướng “nghi” thứ năm (*) mà hướng về Bà la môn vô ưu.
———————————-
(*): Hổ tướng thứ năm (veyyagghapancaman) tức bằng với nghi thứ 5 (Vicikicchannivarana). Vì trong năm cái (ngăn, cheancanivarana) thì nghi cái (vicikicchannivarana)ở về thứ 5. Năm cái là : tham dục (kamacchanda), sân nhuế (viavada), hôn trầm thùy miên (thinamiddha), trạo cử ác tác (Uddhaccukukkucca), nghi (Vikicikiccha).
296. Tự thân luôn tỉnh giác.
Ðệ tử Gô-Ta-Ma,
Bất luận ngày hay đêm,
Chuyên tâm niệm Phật-đà.
Đệ tử Kiều đáp ma (*), phải luôn tự tỉnh giác, vô luận ngày hay đêm, thường niệm tưởng Phật đà.
———————————-
(*): Kiều đáp ma (Gotama) tức là Đức Phật.
297. Tự thân luân tỉnh giác,
Ðệ tử Gô-Ta-Ma,
Bất luận ngày hay đêm,
Chuyên tâm niệm Ðạt-ma. (*)
(*) Dhamma: Pháp
Đệ tử Kiều đáp ma, phải luôn tự tỉnh giác, vô luận ngày hay đêm, thường niệm tưởng Đạt ma.
298. Tự thân luôn tỉnh giác
Ðệ tử Gô-Ta-Ma,
Bất luận ngày hay đêm,
Chuyên tâm niệm Tăng-già.
Đệ tử Kiều đáp ma, phải luôn tự tỉnh giác, vô luận ngày hay đêm, thường niệm tưởng Tăng già.
299. Tự thân luôn tỉnh giác,
Ðệ tử Gô-Ta-Ma,
Bất luận ngày hay đêm.
Chuyên niệm thân xác ta.
Đệ tử Kiều đáp ma, phải luôn tự tỉnh giác, vô luận ngày hay đêm, thường niệm tưởng sắc thân (*).
———————————-
(*): Sắc thân gồm có 32 thứ bất tịnh : Tóc, lông, móng , răng, da v.v..
300. Tự thân luôn tỉnh giác,
Ðệ tử Gô-Ta-Ma
Bất luận ngày hay đêm.
Tâm vô hại hiền hòa.
Đệ tử Kiều đáp ma, phải luôn tự tỉnh giác, vô luận ngày hay đêm, thường vui điều bất sát.
301. Tự thân luôn tỉnh giác.
Ðệ tử Gô-Ta-Ma,
Bất luận ngày hay đêm,
Vui trong cảnh Thiền-na.
Đệ tử Kiều đáp ma, phải luôn tự tỉnh giác, vô luận ngày hay đêm, thường ưa tu Thiền quán.
302. Khó thay vui xuất gia,
Khổ thay sống tại gia,
Khổ thay bạn không hợp,
Khổ thay khách Ta-Bà,
Thế nên đừng phiêu bạt,
Ðừng đeo đuổi khổ đau.
Xuất gia dứt hết ái dục là khó, tại gia theo đường sinh hoạt là khó, không phải bạn mà chung ở là khổ, qua lại trong vòng luân hồi là khổ. Vậy các ngươi đừng qua lại trong vòng sanh tử luân hồi ấy.
303. Ðủ Giới hạnh, Chánh tín,
Nhiều tài sản, danh cao,
Dù đi đến nơi nào,
Cũng được người cung kính.
Chánh tín mà giới hạnh, được danh dự và Thánh tài (*); người nào được như thế, đến đâu cũng tôn vinh.
———————————-
(*): Thánh tài là gia tài của Thánh giả (nhờ đó mà thành đạo quả), có 7: tín, giới, tàm, quý, văn, xả, huệ.
304. Người hiền dù ở xa,
Hiện ra như núi tuyết.
Kẻ ác dù đứng gần,
Như tên bắn trong đêm.
Làm lành thì danh được vang xa, tỏ rạng như Tuyết sơn (*); làm ác thì mù mịt như bắn cung ban đêm.
———————————-
(*): Tuyết sơn (Himayanto) tức Hy Mã Lạp Sơn
305. Ai ngồi nằm đơn độc,
Tinh tấn đi một mình,
Ðiều phục được chính mình,
Sẽ vui nơi rừng thẳm.
Ngồi một mình, nằm một mình, đi một mình không mệt mỏi, một mình tự điều luyện, vui trong chốn rừng sâu.
Lưu ý: Để xem tích truyện liên quan đến từng kệ Pháp Cú, hoan hỷ nhấp vào số thứ tự phía trước.
Xem thêm: Kinh Pháp Cú
