KINH PHÁP CÚ
16. PHẨM HỶ ÁI
Pháp Cú 209
(209) Miệt mài điều đáng tránh,
Buông xả việc nghiên tầm,
Ganh tị bậc chuyên tâm,
Bỏ đích, theo dục lạc.
——————
Siêng làm việc chẳng đáng làm
Lơ là những việc vô vàn thiết thân
Quên đi mục đích tối cần
Chạy theo dục lạc muôn phần lầm sai
Ai mà như vậy muôn đời
Tỵ hiềm, ganh ghét những người chuyên tu.
(Tâm Minh Ngô Tằng Giao chuyển dịch thơ)
——————
Pháp Cú 210
(210) Chớ gần người yêu quí,
Chớ thân kẻ ghét hờn,
Yêu không gặp, héo hon,
Ghét phải gần, đau khổ.
——————
Chớ kề cận kẻ yêu thương,
Chớ gần gũi kẻ mình thường chẳng ưa,
Ở đời khổ mấy cho vừa
Khi yêu không gặp, khi ưa chẳng kề
Cũng đau cũng đớn kể chi
Ghét này phải gặp, oán kia phải kề.
(Tâm Minh Ngô Tằng Giao chuyển dịch thơ)
——————
Pháp Cú 211
(211) Yêu xa nhau là khổ,
Thế nên chớ vấn vương,
Người dứt niệm ghét thương,
Là thoát vòng trói buộc.
——————
Đừng yêu đến độ say mê
Kẻo khi ly biệt não nề héo hon
Nếu mà yêu ghét không còn
Chẳng chi ràng buộc, tâm hồn thảnh thơi.
(Tâm Minh Ngô Tằng Giao chuyển dịch thơ)
Câu chuyện này được kể lại khi đức Thế Tôn ở tại Kỳ Viên, liên quan đến ba đệ tử.
Tại Xá-vệ, một gia đình nọ chỉ có một người con trai. Công tử là niềm vui và tình thương đối với cha mẹ. Một ngày kia, có vài vị Tỳ-kheo được mời đến nhà thọ trai. Sau khi ăn xong chư Tỳ-kheo nói lời hồi hướng. Chàng thanh niên nghe những câu kệ tụng bỗng ao ước trở thành Sa-môn và lập tức xin cha mẹ xuất gia. Hai ông bà từ chối. Chàng trai nghĩ thầm: “Khi cha mẹ ta không để ý, ta sẽ trốn nhà đi tu“.
Mỗi khi ông cha đi đâu, ông bảo vợ trông chừng con trai:
– Hãy giữ nó cẩn thận.
Và khi người mẹ đi vắng, bà giao ông trông chừng. Ngày nọ, sau khi người cha rời khỏi nhà, bà mẹ thầm nghĩ: “Ta sẽ trông nom con ta chu đáo“. Bà ngồi chắn ngang cửa ra vào, hai chân chặn hai cánh cửa và bắt đầu dệt. Chàng trai nghĩ: “Ta sẽ lừa mẹ trốn đi“, và chàng nói:
– Mẹ yêu dấu, nhấc chân lên một chút, con muốn đi ra ngoài.
Bà nhích chân và cậu đi ra. Cậu chạy như bay đến tinh xá và xin phép các Tỳ-kheo cho mình xuất gia. Các Tỳ-kheo nhận lời, cho cậu gia nhập Tăng chúng.
Người cha về đến nhà, hỏi vợ:
– Con đâu rồi?
– Nó vừa mới đây.
Ông cha tìm khắp nơi, nghĩ: “Con ta có thể đi đâu?” Và khi không thấy con trai đâu, ông kết luận: “Chắc nó đã đến tinh xá“. Ông cha đi đến tinh xá, và thấy con trai đã khoác y vàng, ông khóc lóc than thở:
– Con ơi, sao con nhẫn tâm với cha vậy?
Nhưng sau đó, ông suy nghĩ: “Bây giờ con ta đã xuất gia, sao ta còn sống đời cư sĩ làm gì?” Ông bèn xin xuất gia làm Sa-môn.
Bà mẹ ở nhà bắt đầu sốt ruột: “Sao thằng con và ông già đi đâu lâu quá?“. Tìm kiếm chán, thình lình bà chợt nhớ: “Chắc chắn họ đã đi vào tinh xá và tu rồi“. Bà chạy đến tinh xá, thấy hai cha con trở thành Sa-môn, bà suy tính: “Họ đã xuất gia, mình còn sống ở thế gian này làm gì?” Và bà đến tinh xá ni, xin xuất gia.
Nhưng dù cho cả ba đã từ bỏ thế gian và chấp nhận đời sống tu sĩ, họ cũng không thể lìa xa nhau. Ngay ở tăng xá hay bên nữ tu viện, cả ba đều ngồi chung với nhau và nói chuyện với nhau cả ngày. Chư Tỳ-kheo chê trách thái độ ấy và bạch lên đức Phật. Thế Tôn cho gọi cả ba và hỏi:
– Có phải các ngươi làm như thế?
Họ thưa vâng.
Phật dạy:
– Vì sao các ngươi làm vậy? Ðó không phải thái độ của người xuất gia.
– Nhưng, bạch Thế Tôn, chúng con không thể sống xa nhau được.
– Từ khi đã xuất gia, thái độ như thế là không thích hợp. Chia lìa người thân hay bắt buộc phải gặp hoài người không thân, cả hai đều gây đau khổ. Vì thế, Ta không nên chấp nhặt là thân hay không thân, dù đối với người hay là vật.
Phật nói kệ:
(209) Miệt mài điều đáng tránh,
Buông xả việc nghiên tầm,
Ganh tị bậc chuyên tâm,
Bỏ đích, theo dục lạc.
(210) Chớ gần người yêu quí,
Chớ thân kẻ ghét hờn,
Yêu không gặp, héo hon,
Ghét phải gần, đau khổ.
(211) Yêu xa nhau là khổ,
Thế nên chớ vấn vương,
Người dứt niệm ghét thương,
Là thoát vòng trói buộc.
(bài kết hợp từ Tích Truyện Pháp Cú (Thiền viện Viên Chiếu)
và Thi Kệ Pháp Cú Kinh (Tịnh Minh))
