Muốn vào Đạo có nhiều đường, tóm lại không ra ngoài hai đường: Lý Nhập và Hạnh Nhập.
1. Lý Nhập: là thực hành theo Giáo lý mà bước vào cội nguồn của Đạo. Tin sâu rằng các loài hàm sinh đều cùng một Chơn tánh, chỉ do khách trần (1), vọng tưởng che khuất nên không hiển lộ. Nếu rời hư dối mà trở về nơi chơn thật, dừng lại trong bích quán, không thấy có mình có người, phàm thánh là một, vững chắc không dời, cũng không theo chữ nghĩa. Đó là hợp với lý, không phân biệt tịch diệt vô vi, gọi là Lý Nhập.
2. Hạnh Nhập: có bốn hạnh. Tất cả những hạnh khác cũng đều nhập cả vào bốn hạnh này. Bốn hạnh đó là gì? Đó là Báo Oan Hạnh, Tùy Duyên Hạnh, Vô Sở Cầu Hạnh và Xứng Pháp Hạnh.
2.1. Báo Oan Hạnh: người tu Đạo lúc gặp khổ, nên tin nghĩ rằng mình từ trong vô số kiếp xưa, bỏ gốc theo ngọn, trôi nổi theo các pháp hữu vi, khởi nhiều oan ghét, tội lỗi rất nhiều. Ngày nay tuy không lầm lỗi, nhưng chính là cái tai họa tạo ra trước kia của mình. Khi ác nghiệp chín, không có trời, không có người nào có thể thấy trước. Nay mở tâm nhận chịu, không than thở. Kinh dạy: “Gặp khổ không buồn. Vì sao thế? Hiểu rõ vậy.” Hiểu như thế, thì tương ưng với Lý. Lấy oan mà tăng tiến Đạo hạnh, nên gọi là Báo Oan Hạnh.
2.2. Tùy Duyên Hạnh: Chúng sanh không phải do chính mình làm chủ mà do duyên nghiệp chuyển hoá. Cảm nhận khổ vui đều do duyên sinh. Nếu được quả báo tốt đẹp vinh dự v.v…, đó là do nhân quá khứ cảm nên, ngày nay có được, khi duyên hết thì trở lại hoàn không. Có gì mà vui khi được? Được mất theo duyên, tâm không thêm bớt. Gió vui không động, thầm thuận nơi Đạo. Đó là Tùy Duyên Hạnh.
2.3. Vô Sở Cầu Hạnh: Người đời ở trong cơn mê dài, dẫy đầy sự tham trước, gọi là có cầu. Người trí giác ngộ sự thật, ngược lại thế tục, an tâm nơi vô vi, thân thuận theo sự biến chuyển. Vạn vật đều là không, không có chỗ để ham muốn. Công đức và hắc ám thường đuổi theo nhau. Ba cõi ở lâu như trong nhà lửa. Có thân tất khổ, chẳng ai được an ổn. Hiểu rõ chỗ này thì sẽ bỏ được mọi thứ, dừng lại vọng tưởng, không còn cầu mong. Kinh dạy: “Có cầu tất có khổ, không cầu được vui.” Khi không cầu mong, đó thật là tu Đạo.
2.4. Xứng Pháp Hạnh: Lý thể các pháp tự tánh thanh tịnh. Trong đó, mọi vật đều là không, không nhiễm, không trước, không chủ, không khách. Kinh dạy: “Pháp không chúng sanh nên lìa chúng sanh cấu; Pháp không có ngã nên lìa ngã cấu.” Người trí nếu tin hiểu lý này, có thể thuận với Phật Pháp mà tu hành. Bản thể của Pháp là Không, nên xả thí thân mạng, tài sản mà tâm không luyến tiếc. Hiểu rõ ba không, không nương không bám, dẹp dần trần cấu, giáo hóa chúng sanh mà không mắc vào hình tướng. Đó là tự hành, mà lại có thể lợi người, lại có thể trang nghiêm Đạo Bồ Đề. Hạnh Bố Thí với năm hạnh khác (Sáu Ba-la-mật) cũng đều đầy đủ. Giải trừ vọng tưởng, tu hành Lục Độ (2) nhưng không thấy chỗ tu, gọi là Xứng Pháp Hạnh.
(Ngữ Lục Bồ Đề Đạt Ma)
Chú thích:
(1) Khách trần: Bụi bặm từ bên ngoài. Theo Kinh Lăng Nghiêm, khách trần là những thứ từ bên ngoài tác dụng vào tâm thức chúng ta.
(2) Lục độ: 1/ Bố thí, 2/ Trì giới, 3/ Nhẫn nhục, 4/ Tinh tấn, 5/ Thiền định, 6/ Trí Huệ.
————————————
Xem thêm: